Giorgio Grappi via ∫connessioni precarie – Μεταφράσεις: Άρτεμις Παπαδάκη και Μάνος Παπαγεωργίου
Ο ιστός της αξίας
Οι Financial Times1 διέδωσαν πρόσφατα στα διεθνή μέσα ενημέρωσης ότι το Ίδρυμα Τόνι Μπλερ εμπλεκόταν σε μια σειρά email όπου συζητήθηκαν ορισμένες λεπτομέρειες του εγχειρήματος Ριβιέρα της Γάζας.
Η ιδέα της μετατροπής της Λωρίδας της Γάζας σε νέο τουριστικό, εμπορικό και κατασκευαστικό κόμβο έχει γίνει παγκοσμίως γνωστή, εν μέρει εξαιτίας του Τραμπ που κοινοποίησε ένα σατιρικό βίντεο κατασκευασμένο με τεχνητή νοημοσύνη από δύο δημιουργούς οπτικοακουστικού περιεχομένου2, που δοκίμαζαν ένα νέο μοντέλο κατά τη διάρκεια διαλείμματος για καφέ. Ωστόσο στο Ισραήλ, όπως καταδεικνύει το εγχείρημα Γάζα 20353, η συγκεκριμένη προοπτική συζητιέται εδώ και αρκετό καιρό. Οι Financial Times δημοσίευσαν ορισμένες λεπτομέρειες του έργου, συμπεριλαμβανομένης της υιοθέτησης «αναπτυξιακών» σχεδίων της Boston Consulting Group. Μέλη4 της συγκεκριμένης συμβουλευτικής εταιρείας συμμετείχαν στην ανάπτυξη του στρατιωτικού σχεδίου διανομής τροφίμων της Gaza Humanitarian Foundation (GHF) και στη συζήτηση μεθόδων για τη «μετεγκατάσταση» εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων.
Όσο γκροτέσκο κι αν φαίνεται μπροστά στη συνεχιζόμενη γενοκτονία, το σενάριο της Ριβιέρας της Γάζας πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψιν, γι’ αυτό που αντιπροσωπεύει όσο και για το πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα. Αναφέρομαι ιδιαίτερα στο γεγονός ότι συμβαδίζει με τα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης που έχουν καθορίσει τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως εκείνα που σχετίζονται με τις περιοχές και τον σχεδιασμό των Νέων Πόλεων, η σύλληψη και η αισθητική των οποίων αναπαράγονται στις εικόνες που δημοσίευσαν οι Financial Times. Επιπλέον, η ιδέα της μετατροπής της Γάζας σε οικονομικό Ελντοράντο αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου, το οποίο ακολουθεί αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως «πολιτική των διαδρόμων»5, που εφαρμόζεται ήδη σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Η Ριβιέρα, στην πραγματικότητα, θα βρισκόταν εντός της σφαίρας επιρροής του διαδρόμου IMEC (Ινδία-Μέση Ανατολή-Ευρώπη)6. Ο συγκεκριμένος διάδρομος έχει σχεδιαστεί για να αναδιαμορφώσει την τοπογραφία της αξίας μεταξύ Ασίας, Περσικού Κόλπου και Ευρώπης σε μια εποχή έντονου ανταγωνισμού με έργα που καθοδηγούνται από τις κινεζικές υποδομές και τον ψηφιακό καπιταλισμό, και έναν πολλαπλασιασμό έργων που σχηματίζουν έναν μεταβαλλόμενο ιστό οικονομικών πρωτοβουλιών και γεωπολιτικών υπολογισμών. Ως φυσικό επακόλουθο αυτής της χωρικής αναδιαμόρφωσης της περιοχής λειτουργούν, ειδικότερα, οι Συμφωνίες του Αβραάμ μεταξύ Ισραήλ, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και Μπαχρέιν, δηλαδή το σημείο εκκίνησης μιας υποτιθέμενης ομαλοποίησης των σχέσεων που λειαίνει το έδαφος για τη δημιουργία της νέας οικονομικής εποχής.
Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι οι Συμφωνίες του Αβραάμ και το έργο IMEC δεν είναι προϊόν κάποιου σκιώδους γραφειοκράτη, αλλά έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής της G20 στην Ινδία τον Σεπτέμβριο του 2023. Στo περιθώριο αυτής της συνόδου, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η ΕΕ –ιδίως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία–, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ινδία, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης που χαιρετίστηκε ως μία από τις σημαντικότερες επιτυχίες της συνόδου κορυφής.
Αυτό που χωρίζει την ιδέα του IMEC και της Ριβιέρας της Γάζας από την υλοποίησή τους είναι οι περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Παλαιστίνιες και Παλαιστίνιοι που ζουν σήμερα στη Λωρίδα, ό,τι έχει απομείνει από τη Χαμάς7, καθώς και τα αντικρουόμενα συμφέροντα των εμπλεκόμενων φορέων. Ωστόσο, αυτές οι λίγες υπενθυμίσεις θα πρέπει να είναι αρκετές για να κατανοήσουμε πως η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου και ο επακόλουθος καταστροφικός πόλεμος στη Γάζα δεν μπορούν να θεωρηθούν αποκλειστικά ως άλλη μια πράξη σε μια σύγκρουση δεκαετιών. Αντίθετα θα πρέπει να προσεγγιστούν ως η πραγμάτωση αυτής της σύγκρουσης εντός νέων δυναμικών, οι οποίες συμβάλλουν στον προσδιορισμό των μορφών και των διακυβευμάτων της.
Φυσικά, αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Λωρίδα της Γάζας και στη Δυτική Όχθη, όπου η 7η Οκτωβρίου σηματοδότησε μια επιτάχυνση στη διαδικασία συστηματικής διάλυσης των παλαιστινιακών εδαφών, έχει μακρά ιστορία, η οποία έχει μνημονευθεί αρκετές φορές τους τελευταίους μήνες. Ωστόσο, νομίζω ότι είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε τη σύγχρονη κατάσταση και να την τοποθετήσουμε στο πλαίσιο της υπερεθνικής αταξίας και της αναδιοργάνωσης του κεφαλαίου που χαρακτηρίζει τη παρούσα εποχή. Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή σήμερα να αφιερώσουμε πολλά λόγια στην παλαιστινιακή στρατιωτική δράση που πυροδότησε αυτή τη νέα φάση, αρκεί να επισημάνουμε ότι η ακλόνητη καταδίκη της ισραηλινής συμπεριφοράς δεν αναιρεί το γεγονός ότι η συζήτηση για το συγκεκριμένο ζήτημα παραμένει επίκαιρη8 για οποιοδήποτε σκοπεύει να συμβάλει στην οικοδόμηση ενός απελευθερωτικού κινήματος ικανού να τερματίσει τα βάσανα που προκαλεί ο πόλεμος στη ζωντανή εργασία [το προλεταριάτο]. Αντιθέτως, θα έπρεπε να αναρωτηθούμε με ποιον τρόπο η σφαγή στη Γάζα αποκτά μια διάσταση που υπερβαίνει τα παραδοσιακά της όρια.
Μια ένδειξη προς αυτή την κατεύθυνση προσέφερε ο ίδιος ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, ο Νετανιάχου, όταν κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο του 2024, παρουσίασε δύο αντιθετικούς χάρτες: ο ένας αντιπροσώπευε την περιφερειακή «κατάρα» με επικεφαλής το Ιράν και τους συμμάχους του, ενώ ο δεύτερος αντιπροσώπευε την «ευλογία», η οποία απλουστευτικά αντανακλούσε το σχέδιο IMEC. Η απουσία της Παλαιστίνης από αυτούς τους χάρτες προκάλεσε αναταραχή, αλλά κατέστησε σαφές αυτό που μέχρι τότε υπονοούνταν: οποιαδήποτε εφαρμογή αυτού του οράματος, που παρουσιάζεται ως κινητήρια δύναμη για μια οικονομική ανάπτυξη που θα ωφελήσει όλους τους παράγοντες, απαιτεί πολιτική και εδαφική αναδιοργάνωση της περιοχής. Σήμερα, διαπιστώνουμε πως η προοπτική αυτής της αναδιοργάνωσης έκανε ένα αποφασιστικό ποιοτικό άλμα προς τα εμπρός στις 7 Οκτωβρίου, λίγες μόνο ημέρες μετά την θριαμβευτική ανακοίνωση του IMEC. Πράγματι, ο παρατεταμένος πόλεμος στη Γάζα έχει ταυτόχρονα επιβραδύνει και καταστήσει πιο ρεαλιστική την ιδέα της αναδιαμόρφωσης των δικτύων της αξίας μεταξύ της Ευρώπης και της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Πέραν του εξαιρετισµού9
Φυσικά, η σύνδεση της γενοκτονίας στη Γάζα με περιφερειακά έργα «ανάπτυξης» εξυπηρετεί επίσης σκοπούς προπαγάνδας και εργαλειοποίησης για την ισραηλινή κυβέρνηση. Αυτή η διαπίστωση δεν έχει ως στόχο να σχετικοποιήσει όσα βλέπουμε να υλοποιούνται στη Γάζα: η γενοκτονία πρέπει να σταματήσει και το μέγεθος των εγκλημάτων των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF), και όσων τις υποστηρίζουν στρατιωτικά και οικονομικά, είναι ξεκάθαρο. Ένα επιπλέον άμεσο αποτέλεσμα του πολέμου είναι η ισραηλινή εδαφική επέκταση με αντίτιμο την αποδεκάτιση παλαιστινιακών ζωών και εδαφών. Αλλά χωρίς να εξετάσουμε αυτό το πλαίσιο, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως τις εξαιρετικά ήπιες αντιδράσεις που συνοδεύουν τη συνέχιση της σφαγής χωρίς την παραμικρή ένδειξη σεβασμού προς τις διεθνείς συμβάσεις.
Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι, αναφέροντας έργα όπως το IMEC, δεν υπονοούμε ότι υπάρχει κάποιο συνεκτικό σχέδιο, αλλά ότι διαφαίνεται μια τάση. Η επιδραστικότητα αυτής της τάσης διαπιστώνεται στο ότι καθιστά δυνατές και ενεργοποιεί πλατφόρμες που κινητοποιούν φαντασιώσεις και προοπτικές, παράγοντας σχέσεις και συμφέροντα ικανά να καθοδηγήσουν δράσεις και μερικές συγκλίσεις ανάμεσα σε φράξιες του κεφαλαίου και πολιτικούς-θεσμικούς παράγοντες. Το εύρος αυτών των συμφερόντων είναι πολύ ευρύ και ποικίλο10 και συνδέεται στενά με τις μεταβαλλόμενες πολιτικές συνθήκες.
Για να δώσουμε δύο πολύ συγκεκριμένα παραδείγματα, μπορούμε να εξετάσουμε το λιμάνι της Χάιφα, το οποίο πλέον ανήκει στον ινδικό όμιλο Adani και θεωρείται προκεχωρημένο σημείο της νέας γεωοικονομικής προβολής11 της Ινδίας. Οι πύραυλοι που έριξε το Ιράν κατά τη διάρκεια του «πολέμου των δώδεκα ημερών», μερικοί από τους οποίους έπεσαν κοντά στην περιοχή του λιμανιού, προκάλεσαν μεγάλη ανησυχία. Ή, πιο κοντά μας, το λιμάνι της Τεργέστης, του οποίου ο στρατηγικός ρόλος12 επαναβεβαιώθηκε μόλις πριν από λίγες εβδομάδες από την Περιφέρεια Φριούλι Βενέτσια Τζούλια και το Υπουργείο Οικονομικών στο πλαίσιο της IMEC.
Πρέπει επομένως να αναρωτηθούμε γιατί, ενόσω μαίνονται συγκρούσεις που φαίνεται να εξαλείφουν την ιδέα περί παγκοσμιοποίησης –με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους δασμούς του Τραμπ– η έννοια της χωρικής οργάνωσης της παγκόσμιας αγοράς αντιστέκεται και επανεμφανίζεται με αυτή τη μορφή. Η υπόθεσή μου είναι ότι, στο πλαίσιο της αταξίας που χαρακτηρίζει τις διεθνείς ισορροπίες σήμερα, ο πόλεμος δεν αποτελεί μόνο εμπόδιο στα μελλοντικά σενάρια που περιγράφονται από τα γενικά σχέδια και τα μνημόνια συνεργασίας, αλλά και έναν από τους παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξή τους, τόσο χωρικά, όσο και στο επίπεδο των διαδικασιών που τίθενται σε κίνηση. Ο ανταγωνισμός γύρω από έργα για την αναδιοργάνωση της παραγωγής, της τεχνολογίας και της γεωοικονομίας δημιουργεί ένα πεδίο έντασης που, ενώ δεν οδηγεί ποτέ στην πλήρη υλοποίησή τους, εκφράζει την αλληλοσύνδεση της άγριας διάστασης του κεφαλαίου, της πάντα απαραίτητης εδαφικοποίησηής του, των εδαφικών πολιτικών των κρατών και των προβολών τους στην παγκόσμια σκηνή.
Δεν πρόκειται για αντικατάσταση της γεωπολιτικής από τη γεωοικονομία, αλλά για ένα βήμα παραπέρα: Αντί να προβλέπουν τη μελλοντική τάξη πραγμάτων, όπως προτείνουν σταθερά οι υποστηρικτές τους, τα σενάρια που προωθούνται από αυτά τα έργα θα πρέπει να γίνουν κατανοητά για αυτό που παράγουν στο πλαίσιο της διαδικασίας εκπόνησής τους. Η διάσταση αυτή, η παραγωγή αποτελέσματος από την ίδια τη διαδικασία παραγωγής σεναρίων, αποκτά μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο του πολέμου, που γίνεται έτσι η συνθήκη εντός της οποίας διεκδικούνται νέα εδάφη προς αξιοποίηση, απαλλαγμένα από τους περιορισμούς της κοινωνικής διαμεσολάβησης.
Σε αυτό το πλαίσιο πιστεύω ότι είναι δυνατόν να διατυπώσουμε αυτό που η Φραντσέσκα Αλμπανέζε περιέγραψε πρόσφατα σε μια πολύ διαφωτιστική έκθεση ως «οικονομία της γενοκτονίας»13. Αυτό που περιγράφει η έκθεση όχι μόνο καταδεικνύει την αλληλεπίδραση των συμφερόντων που έχουν υποστηρίξει και συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις ισραηλινές επεκτατικές πολιτικές και τον πόλεμο, αλλά και τα χαρακτηριστικά μιας γενικότερης κατεύθυνσης διαπλοκής μεταξύ τεχνολογικής ανάπτυξης και παραγωγής, πολιτικών κοινωνικού ελέγχου και καινοτομίας, αναδιοργάνωσης πολιτικών χώρων και διαδικασιών παραγωγής αξίας. Σε αυτή τη φάση, ο ορισμός των άκαμπτων διαχωρισμών μεταξύ τομέων ή ειδικοτήτων, καθώς και μεταξύ πολιτικών και στρατιωτικών, δεν έχει πλέον νόημα. Εύγλωττα συνοψίζεται αυτή η πραγματικότητα σ’ ένα προπαγανδιστικό βίντεο14 από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Ισραήλ, που εξυμνεί τη δράση κατά του Ιράν και παρουσιάζει συμπυκνωμένα, σε ένα λεπτό και κάτι, πανεπιστήμια, εξοπλισμούς, ιατρική έρευνα και μια έννοια ασφάλειας που αντηχεί πολύ πέρα από το Κράτος του Ισραήλ.
Ο συσχετισμός όλων αυτών των στοιχείων με τον υποτιθέμενο ισραηλινό ή παλαιστινιακό εξαιρετισμό δεν μας βοηθά να κατανοήσουμε τις υπάρχουσες τάσεις στο πλαίσιο μιας προφανούς συνέχειας. Παρά τους μεσσιανικούς Εβραίους εξτρεμιστές ή εκείνους που, από την άλλη πλευρά, θα ήθελαν να δουν το τέλος του Ισραήλ στο όνομα του Ισλάμ, η Παλαιστίνη δεν ήταν ποτέ εκτός χρόνου και αυτό που παρουσιάζεται ως διαθρησκευτική σύγκρουση δεν βρισκόταν ποτέ εκτός της ιστορίας του καπιταλισμού. Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε κανείς να πει, ότι είναι ένα από τα μέρη στον πλανήτη όπου τα τρέχοντα γεγονότα και η ιστορία της παγκόσμιας αγοράς και των αναδιαρθρώσεών της έχουν γίνει αισθητά με τον πιο οξύ τρόπο.
Xωρίς το τέλος της Βρετανικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τους δύο πρώτους Παγκόσμιους Πολέμους, το Ολοκαύτωμα, την εμφάνιση της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων και την επανάσταση του Χομεϊνί, θα ήταν αδύνατο να εξηγηθεί το τι ακολούθησε. Κατά ανάλογο τρόπο, το τι συμβαίνει σήμερα, δεν εξηγείται χωρίς να διερευνήσουμε την κρίση της διεθνούς τάξης που έχει κυριαρχήσει στον κόσμο της παγκοσμιοποίησης, χωρίς τις διαδικασίες ψηφιοποίησης που σαρώνουν την κοινωνία και χωρίς τον πόλεμο που μαίνεται από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ειδικότερα ο τελευταίος κατέστησε σαφές ότι εντός μιας κρίσης σε οποιαδήποτε μορφή διαμεσολάβησης των πολιτικο-οικονομικών ισορροπιών, ο πόλεμος θα καθορίσει αυτές τις ισορροπίες με όρους που θα αποτυπώνονται επί του εδάφους, διαμέσου της αλληλεξάρτησης των εμπλεκόμενων πλευρών αλλά και των εσωτερικών του αντιφάσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πόλεμος είναι ταυτόχρονα παραγωγικός και καταστροφικός, δημιουργώντας νέες δυνατότητες σε έναν κόσμο που πλέον κυριαρχείται από τις σχέσεις του κεφαλαίου. Όταν τα λάβουμε υπόψιν όλ’ αυτά τότε αποκτά νέα σημασία τόσο η κλίμακα της γενοκτονίας όσο και η de facto συνενοχή που τη συνοδεύει από πολλές πλευρές, όχι μόνο μεταξύ των προφανών συμμάχων του Ισραήλ. Ο συνδυασμός αυτών των διαδικασιών, σε συνδυασμό με τα μεσσιανικά οράματα της ισραηλινής δεξιάς και την απουσία σταθερής ισορροπίας στην περιοχή, έχουν στην πραγματικότητα συμβάλει στο να καταστεί η Γάζα το παγκόσμιο σημείο μηδέν για τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο15.
Η βρώµικη δουλειά του κεφαλαίου
Ο πόλεμος, όπως εκτυλίσσεται σε διαφορετικά μέτωπα και συμφραζόμενα, έχει καταστήσει ολοένα και πιο σαφές ότι στη σκιά της γεωπολιτικής σύγκρουσης βρίσκεται ένας βαθύτερος επαναπροσδιορισμός των παγκόσμιων δομών του κεφαλαίου, της σχέσης του με την οργάνωση του χώρου, του χρόνου και τις μορφές καταναγκασμού και ελέγχου επί της ζωντανής εργασίας. Αν δεν αμφισβητήσουμε αυτόν τον επαναπροσδιορισμό, ο οποίος θέτει επίσης υπό αμφισβήτηση τις αλληλοτεμνόμενες πολυπολικές τάσεις στο σήμερα και την ένταση που αναφέρθηκε προηγουμένως μεταξύ των συσσωρευτικών δυνάμεων του κεφαλαίου και των εδαφικών πολιτικών μιας λαβωμένης αλλά καλά οπλισμένης κυριαρχίας, κινδυνεύουμε να υποπέσουμε σε μια πολιτική αγανάκτησης που μπορεί να κάνει ελάχιστα για να σταματήσει τον πόλεμο και την αναπαραγωγή του. Ας αποστασιοποιηθούμε λοιπόν από τα εργαστήρια της καθημερινής κανονικοποίησης της σκληρότητας, για να επιδιώξουμε να διαμορφώσουμε έναν πολιτικό χρόνο που δεν επιτρέπει τη δυνατότητα υποχώρησης στις βεβαιότητες του παρελθόντος.
Πριν από λίγες ημέρες, ο καγκελάριος Μερτς, που ήδη προορίζεται να μείνει στην ιστορία για τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας, προκάλεσε αντιδράσεις όταν σχολίασε αυτό που έγινε γνωστό ως ο «πόλεμος των δώδεκα ημερών» –κατά τη διάρκεια του οποίου το Ισραήλ επιτέθηκε στο Ιράν σε μαζική κλίμακα, δεχόμενο σημαντικά πλήγματα που έπληξαν και την πεποίθηση περί ατρωτότητάς του– δηλώνοντας ότι το Ισραήλ έκανε «τη βρώμικη δουλειά για μας»16 απέναντι στο Ιράν. Αναφερόταν στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, την καταστροφή του οποίου ο Νετανιάχου και ο Τραμπ χρησιμοποίησαν ως νομιμοποίηση για την επιθετικότητά τους, ευθυγραμμίζοντας αμέσως όλους τους συμμάχους τους, είτε ήταν πεπεισμένοι είτε όχι. Η έκφραση ότι «κάποιος πρέπει να κάνει τη βρώμικη δουλειά» προκαλεί αγανάκτηση, αλλά μπορεί να είναι διαφωτιστική αν εξετάσουμε το λιγότερο προφανές της νόημα, δηλαδή το σε ποιον αναφερόταν το «εμάς» και τι είδους βρώμικη δουλειά εκτελείται.
Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι η βία ως οικονομική δύναμη δεν αποτελεί αποικιακό ή ιμπεριαλιστικό εκφυλισμό. αντίθετα έχει σημαδέψει την ιστορία του κεφαλαίου από την απαρχή του και κατά μήκος της πορείας κατάκτησης νέων χώρων, τόσο εδαφικών όσο και κοινωνικών. Με πολύ γενικούς όρους, η διαρκής μεταμόρφωση των μεθόδων της πραγματικής υπαγωγής της εργασίας στο κεφάλαιο απαιτούσε πάντοτε τη χρήση βίας. Επομένως, οφείλουμε να αναρωτηθούμε ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην οικονομική ισχύ και τη βία, καθώς και με την καπιταλιστική ανάπτυξη σήμερα, στο πλαίσιο του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι μαζί με τον Τραμπ υποστηρίζουν την ειρήνη μέσω της βίας, δηλώνοντας ότι το επακόλουθο της βίας θα πρέπει να είναι η εδραίωση της επιχειρηματικής ειρήνης. Όπως και οι δηλώσεις του Μερτς, έτσι και αυτές έχουν ένα συγκεκριμένο νόημα, όμως η ωμότητά τους μας υπενθυμίζει ότι η βία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των οικονομικών πρακτικών.
Αξίζει, επομένως, να επαναληφθεί ότι ακόμη και η σχετικά μακρά εποχή «ειρήνης» που οδήγησε στη δημιουργία των κυκλωμάτων της παγκοσμιοποίησης, της κυκλοφορίας και των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού –εποχή που οι φιλελεύθεροι παρατηρητές ισχυρίζονται ότι μόλις είχε τελειώσει– χαρακτηριζόταν από βία, περιορισμό, απελάσεις και εκτοπισμούς, περιβαλλοντική καταστροφή, σχηματισμό νέων θυλάκων, αποστέρηση, εκμετάλλευση μεταναστευτικής εργασίας μέσω θεσμικού ρατσισμού, ζώνες, ασφαλειοποίηση και ένοπλες συγκρούσεις για την αρπαγή πόρων ή την εξασφάλιση στρατηγικών τοποθεσιών, και εκτεταμένη καταστολή μορφών ανυπακοής, ανεξάρτητα από τον βαθμό δημοκρατίας στις εν λόγω συνθήκες.
Ίσως η πιο απτή απόδειξη για αυτές τις μορφές βίας έγκειται στις μεταναστευτικές πολιτικές, οι οποίες συνοδεύτηκαν από την παράλληλη αύξηση της στρατιωτικοποίησης των συνόρων και την προώθηση μιας ολοένα και πιο πιο ελεγχόμενης και σε κάποιο βαθμό κατευθυνόμενης, πολιτικά αποστειρωμένης μετανάστευσης. Από την άλλη πλευρά, η στρατιωτικοποίηση των συνόρων υπήρξε το πιο προφανές σημάδι μιας προοδευτικής κανονικοποίησης της βίας, λειτουργώντας ως ιδεολογικό φυτώριο για τον πόλεμο ως εργαλείο για την αναδιοργάνωση του ελέγχου επί της ζωντανής εργασίας. Αυτό έχει επίσης σηματοδοτήσει την αδυσώπητη παρακμή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, το οποίο σήμερα δεν είναι παρά εργαλείο κομματικής πίεσης σε πολιτικά πεδία που υποβαθμίζονται όλο και περισσότερο.
Από αυτή την οπτική γωνία, το φαντασιακό της Ριβιέρας της Γάζας δεν αντιπροσωπεύει μόνο μια εξαίρεση, αλλά ένα από τα κομβικά σημεία συμπύκνωσης της καπιταλιστικής βίας στον 21ο αιώνα. Στην πραγματικότητα, η βία που τροφοδοτεί τον διασυνδεδεμένο κόσμο των παγκόσμιων δικτύων αξίας συγκεντρώνεται σε μια οριοθετημένη περιοχή, τη Γάζα. Την ίδια στιγμή, στο Ισραήλ υπάρχουν εκείνοι που προωθούν ένα σχέδιο με χιλιετή προοπτική, τα σενάρια μαζικού εγκλεισμού των κατοίκων της Γάζας σε «Ανθρωπιστικές Ζώνες Διέλευσης»17. Ο στόχος είναι να εφαρμοστεί σε αυτούς, πάνω στα σώματά τους, ένα μοντέλο παρόμοιο με αυτό που βίωσαν εκτοπισμένοι πληθυσμοί εξαιτίας εξορυκτικών, βιομηχανικών και αστικοποιητικών έργων. έργα που έχουν γεμίσει τα περίχωρα των παγκόσμιων μεγαλουπόλεων με νέες «εργατικές» συνοικίες, όπου οι εργαζόμενοι σπρώχνονται στην άτυπη οικονομία και παρασύρονται στα χρηματοπιστωτικά κυκλώματα της παγκοσμιοποίησης, τα οποία πολλαπλασιάζονται εις βάρος τους.
Καπιταλιστικές οάσεις
Εντός του συγκεκριμένου πλαισίου, οι σιωπές και οι φωνές που αναδύονται φανερώνουν μια διαφορετική πτυχή, η οποία υπερβαίνει τον απλό τοπικό ανταγωνισμό για εξουσία ή τα ένστικτα επιβίωσης των τοπικών ελίτ. Μεταξύ αυτών των φωνών είναι και εκείνες των σεΐχηδων της Χεβρώνας, οι οποίοι (όπως και το Ισραήλ, αλλά και η Χαμάς και πολλοί από τους υποστηρικτές της), θεωρώντας τη λύση των δύο κρατών μη βιώσιμη, προωθούν τη δική τους ιδέα, την οποία αναφέρει η Wall Street Journal: συνύπαρξη στο όνομα του κεφαλαίου18.
Η πρόταση έχει ως εξής: Η Χεβρώνα, η οποία επί του παρόντος διοικείται από την Παλαιστινιακή Αρχή, θα πρέπει να αποσχιστεί για να σχηματίσει αυτόνομο εμιράτο, το οποίο στη συνέχεια θα αναγνωρίσει το Ισραήλ ως εβραϊκό κράτος και θα ενταχθεί στις Συμφωνίες του Αβραάμ. Ορισμένες λεπτομέρειες από μια επιστολή που έστειλε ο Σεΐχης Γουαντί αλ-Τζαμπαρί στον Ισραηλινό Υπουργό Οικονομίας Μπαρτάκ για να συζητήσουν την ιδέα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες: Υποστηρίζει ότι ένα σοβαρό ελάττωμα των Συμφωνιών του Όσλο ήταν η παραχώρηση χώρου στην Παλαιστινιακή Αρχή, αντί της αναγνώρισης της παραδοσιακής τοπικής ηγεσίας. Αυτή η κριτική αποτυπώνει συνοπτικά την ιστορία της Παλαιστινιακής Αρχής, η οποία, όπως και σε πολλές άλλες μετααποικιακές καταστάσεις, αντιλήφθηκε τον πολλαπλασιασμό του κράτους ως απάντηση απέναντι στις τοπικές διεκδικήσεις. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ιστορία ήταν λιγότερο επιτυχημένη από άλλες δεν αναιρεί το κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζεται με άλλες περιπτώσεις.
Οι εμπλεκόμενες φατρίες, τα μέλη των οποίων αποτελούν μέρος των πολιτοφυλακών της Παλαιστινιακής Αρχής, ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν περίπου 550.000 κατοίκους της περιοχής και συμμετέχουν σε ανοιχτές συζητήσεις –«πρόσωπο με πρόσωπο»– με εκπροσώπους των εποίκων που ενδιαφέρονται να καταλήξουν σε συμβιβασμό που θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν τους οικισμούς και να εγκαταλειφθεί οριστικά η ιδέα ενός παλαιστινιακού κράτους. Η συμφωνία θα προέβλεπε την είσοδο πολλαπλών κυμάτων Παλαιστινίων εργαζομένων στο Ισραήλ, έως και πάνω από πενήντα χιλιάδες, αναστρέφοντας την αναστολή των αδειών μετά την 7η Οκτωβρίου, πάντα υπό την εγγύηση της «μηδενικής ανοχής» στην τρομοκρατία, και τη δημιουργία μιας μεγάλης κοινής οικονομικής ζώνης 1.000 στρεμμάτων.
Παρά το γεγονός ότι οι ηγέτες των φατριών θεωρούν την Παλαιστινιακή Αρχή μια καταπιεστική οντότητα, αφοσιωμένη στη λεηλασία πόρων και τη διανομή δωροδοκιών, συμμερίζονται με τους εποίκους την πεποίθηση ότι οι εθνοθρησκευτικές μορφές διακυβέρνησης, βασισμένες σε φατρίες, είναι πιο αντιπροσωπευτικές και σέβονται σε μεγαλύτερο βαθμό τις τοπικές ισορροπίες από ό,τι το σύγχρονο κράτος. Σύμφωνα με Ισραηλινούς μελετητές που επικαλείται η εφημερίδα, η ίδια η Χαμάς αποτελεί ένδειξη της αποτυχίας της ιδέας ενός ενοποιημένου κράτους, ακόμη και αν αυτή πραγματώθηκε στο όνομα του θρησκευτικού ριζοσπαστισμού. Η θέση που εκφράζεται είναι ότι κάτω από τις κατολισθήσεις των τελευταίων ετών, αυτό που απομένει είναι οι δεσμοί διαμέσου των φατριών, και ως εκ τούτου σε αυτές πρέπει να βασιστεί ένα σχέδιο, ιδιαίτερα στη Χεβρώνα, η οποία θα λειτουργήσει ως δοκιμαστική περίπτωση για μελλοντικές συμφωνίες. Οι σεΐχηδες, ελπίζοντας στην «ευλογία» του Τραμπ, φαντάζονται τη Χεβρώνα νέο Ντουμπάι.
Οι σεΐχηδες ισχυρίζονται ότι μπορούν να εκδιώξουν την Παλαιστινιακή Αρχή σε λίγες εβδομάδες και ότι το πραγματικό πρόβλημα έγκειται στο Ισραήλ. Για χρόνια, το Ισραήλ έχει διασυνδεθεί στενά με την Παλαιστινιακή Αρχή όσον αφορά τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης, σε τέτοιο βαθμό που οι αστυνομικές δυνάμεις της Παλαιστινιακής Αρχής, όπως έχουμε διαπιστώσει τους τελευταίους μήνες, συχνά απαιτούν Ισραηλινούς συνοδούς ακόμη και εντός των περιφερειών τους. Η πρόκληση, λοιπόν, είναι να αποφευχθεί μια διασταύρωση πυρών που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χάος.
Όπως συμβαίνει συχνά, οι πιο ρεαλιστές είναι οι στρατηγοί, ειδικά οι απόστρατοι, και έχουν προκύψει αμφιβολίες μεταξύ πρώην μελών του IDF (του ισραηλινού στρατού), σχετικά με την πιθανότητα διακυβέρνησης από συχνά διαιρεμένες και ανταγωνιστικές φατρίες. Ωστόσο, ανάμεσα στα ποικίλα οράματα για το μέλλον, παραμένει ζωντανή και η επίγνωση ότι, στο πλαίσιο της παλαιστινιακής εθνικής ιδέας, εξακολουθούν να υπάρχουν οι φιλοδοξίες για παλαιστινιακή αυτονομία, τόσο από το Ισραήλ, όσο και από άλλες μορφές διακυβέρνησης. Αυτές οι φιλοδοξίες είναι δύσκολο να αναιρεθούν απλά μέσα από μια συμφωνία μεταξύ φατριών. Αν και η διαφθορά κυριαρχεί σήμερα, η ιστορία του παλαιστινιακού απελευθερωτικού κινήματος δεν μπορεί εύκολα να αγνοηθεί. Ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση, η συζήτηση παραμένει ανοιχτή.
Αυτό που είναι πιο εντυπωσιακό σε αυτή τη συζήτηση είναι η ομοιότητά της όχι μόνο με τις ιδέες της «ανάπτυξης» από τις οποίες ξεκινήσαμε το συγκεκριμένο κείμενο, αλλά και με τα επιτυχημένα μοντέλα της περιοχής, αν μπορούμε να τα ονομάσουμε έτσι. Με τη σειρά τους, αυτά τα μοντέλα συμπυκνώνουν ένα σύνολο φαντασιώσεων, πρακτικών και πολιτικών που αντανακλούν –μερικές φορές με διαφάνεια– τις επιθυμίες, ή ίσως το ασυνείδητο, αυτών που συζητιούνται εδώ και χρόνια στους παγκόσμιους επιχειρηματικούς και παραγωγικούς κύκλους στο όνομα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, της πολιτικής των ειδικών οικονομικών ζωνών, της συνδεσιμότητας, των υποδομών, του τουρισμού, των έξυπνων πόλεων και μιας «ομαλής» μετανάστευσης. Δεν πρόκειται μόνο για το πετρέλαιο και τους πόρους, αλλά για το πώς τα κέρδη από το πετρέλαιο μετατρέπονται σε κεφάλαιο μέσω του σχηματισμού διεθνικών συσσωματώσεων συμφερόντων, εργασίας και επενδυτικών ροών.
Το γεγονός ότι, μετά το Λούβρο, ένα νέο, μεγάλο παράρτημα του Μουσείου Γκούγκενχαϊμ (του μεγαλύτερου μουσείου στον κόσμο) θα ανοίξει σύντομα στο Άμπου Ντάμπι, ότι το Ντουμπάι έχει γίνει τακτική στάση για παγκόσμιους ταξιδιωτικούς πράκτορες, ότι το Γκραν Πρι της Φόρμουλα 1 διεξάγεται στα Εμιράτα, ότι το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2034 θα διεξαχθεί στη Σαουδική Αραβία και ότι γίνεται λόγος για την έναρξη του Ποδηλατικού Γύρου Ιταλίας σε ένα τουριστικό θέρετρο είναι σημάδια του πώς το διεθνικό κεφάλαιο νομιμοποιείται επίσης μέσω του σχηματισμού νέων πολιτιστικών νεφών [clouds] που επιβάλλονται με τη δύναμη του χρήματος και τις υποσχέσεις επενδύσεων.
Ο ίδιος ο Τραμπ πριν από λίγες εβδομάδες παρουσίασε όχι στο MAGA Texas αλλά στο Ριάντ (αποκαλώντας το πρωτεύουσα του όμορφου βασιλείου19), μια εναλλακτική λύση που αναφερόταν και συνάμα εξειδίκευε την πρόταση που είχε παρουσιάσει ο Νετανιάχου στον ΟΗΕ, καθιστώντας ξεκάθαρο ότι η επιλογή είναι μεταξύ αφενός της επιτυχημένης ιστορίας της Αραβικής Χερσονήσου, ενσωματωμένης στο παγκόσμιο εμπόριο και στα χρηματοοικονομικά δίκτυα και φιλικής προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, και αφετέρου του Ιράν, του οποίου οι ηγέτες κλέβουν τον πλούτο της χώρας και υποστηρίζουν την τρομοκρατία στο εξωτερικό. Παράλληλα, ο Τραμπ υποστήριξε την αυστηρή ρύθμιση της μετανάστευσης, ενώπιον ενός ακροατηρίου κυβερνητικών αξιωματούχων και επιχειρηματιών, των οποίων –σε πολλές περιπτώσεις– η πλειοψηφία των πληθυσμών στις χώρες τους συντίθεται από μετανάστες και μετανάστριες που υπόκεινται σε καθεστώς απαρτχάιντ μέσα από τις διεθνείς πρακτικές στρατολόγησης του εργατικού δυναμικού.
Πέρα από το παράδειγµα της αδιαφορίας
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε γραμμικές πορείες, αλλά μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις επιδιώξεις όσων αντιμετωπίζουν πολέμους και σφαγές υπό το πρίσμα της πρόθεσής τους να τοποθετηθούν στρατηγικά, να εκμεταλλευτούν ευκαιρίες ή να διεκδικήσουν κάποιον ρόλο μέσα στα αναδυόμενα σενάρια. Μεταξύ αυτών είναι και το Ιράν, το οποίο, μέσω των αντιπροσώπων του, εν μέρει συγχωνευμένων με τα θρησκευτικά στοιχεία του παλαιστινιακού κινήματος αντίστασης, θεωρείται υποστηρικτής του παλαιστινιακού σκοπού. Χωρίς να εμβαθύνουμε επί της ιρανικής οικονομίας σε αυτό το σημείο, ας υπογραμμίσουμε ότι η ρητορικά αδιάλλακτη στάση του καθεστώτος είναι μέσο διατήρησης της επιρροής του στην περιοχή, μέσω σχεδίων και έργων που παρουσιάζονται ως εναλλακτικές απέναντι σε δομές που περιστρέφονται γύρω από το IMEC και μέσω του ελέγχου μιας κοινωνίας σε κατάσταση αναταραχής, και όχι ένδειξη της βούλησής του να σταματήσει τη συνεχιζόμενη γενοκτονία ή τα βάσανα των Παλαιστινίων που εξελίσσονται εδώ και δεκαετίες.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο περιπτώσεις στις οποίες ο ιρανικός στρατός συμμετείχε άμεσα στην εκτόξευση πυραύλων στο Ισραήλ ήταν στο πλαίσιο μιας απάντησης απέναντι σε ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν, και σίγουρα όχι επειδή δήθεν
ξεπεράστηκαν κόκκινες γραμμές στην Παλαιστίνη. Η επιδίωξη μιας αυτόνομης ατζέντας και ενός περιφερειακού ρόλου δεν πρέπει να συγχέεται με την σύνθεση μιας επιθυμητής εναλλακτικής λύσης. Ανεξάρτητα από τον κυνισμό με τον οποίο το Ιράν έχει αντιμετωπίσει το παλαιστινιακό ζήτημα τα τελευταία χρόνια, το πραγματικό μέτρο των στρατηγικών που ακολουθεί η ιρανική κυβέρνηση πρέπει να αναζητηθεί πάνω απ’ όλα στις διαμαρτυρίες των εργατών και στο κίνημα Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία. Αυτά τα κινήματα αμφισβητούν την καταπίεση των εργατών, των μεταναστών, των γυναικών και οποιουδήποτε ασκεί τη σεξουαλική ελευθερία με κόστος τη μαζική καταστολή. Από αυτή την οπτική γωνία, είναι εντελώς ακατάλληλο να γιορτάζουμε το τέλος του «πολέμου των δώδεκα ημερών» στο όνομα της αντιιμπεριαλιστικής αντίστασης.
Απέναντι σε όλα αυτά, ας απαλλαχθούμε επιτέλους από τις οριενταλιστικές μας νοοτροπίες. Δίχως να μειώνουμε τον ρόλο της στρατιωτικής ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ, οφείλουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψιν τα κόκκινα χαλιά που καλωσορίζουν τον Τραμπ στον Κόλπο, τις φωνές που αρχίζουν να αναδύονται ακόμη και από την κατεχόμενη Παλαιστίνη, και τη ματαιότητα κάθε προσπάθειας να περιοριστεί η τρέχουσα κατάσταση.
Η ανάδειξη της θέσης της Γάζας στα νέα «αναπτυξιακά» σχέδια και στα εγχειρήματα του κεφαλαίου δεν σημαίνει ότι τους αποδίδουμε αναλυτική αυτονομία ή ότι αγνοούμε τις ουσιώδεις αντιφάσεις που ενέχουν. Αντίθετα, επιδιώκουμε να φωτίσουμε πτυχές που κινδυνεύουν να παραμείνουν στο παρασκήνιο, αποδυναμώνοντας την ικανότητά μας να αντισταθμίσουμε τις συνθήκες στις οποίες βρισκόμαστε. Επομένως, στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι να παρέχει μια ανάλυση των ποικίλων και αντικρουόμενων παγκόσμιων εγχειρημάτων μεταξύ των κύριων γεωπολιτικών παικτών, ούτε να αναδείξει τον νέο ρόλο της Κίνας ή των BRICS, αλλά να υπογραμμίσει την ανάγκη να επικεντρωθούμε εκ νέου στη στενή σύνδεση μεταξύ του πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των πιο καταστροφικών μορφών του, και του τρέχοντος συνολικού πλαισίου της αναδιοργάνωσης των χώρων και των μορφών καπιταλιστικής αξιοποίησης, όπου διακυβεύεται, μεταξύ άλλων, ο έλεγχος της ζωντανής εργασίας, των ίδιων των ανθρώπων.
Τι μπορούμε να πούμε, άλλωστε, για την Ουκρανία, όπου ο πόλεμος συνεχίζεται εδώ και περισσότερα από τρία χρόνια, με μια εμπόλεμη εκδοχή της [νεοφιλελεύθερης] επίθεσης που υλοποιήθηκε το 2015 απέναντι στην Ελλάδα; Δεν αναφέρομαι τόσο σε έναν «ένοπλο νεοφιλελευθερισμό» που επιδιώκει να επιβάλει συγκεκριμένα συμφέροντα, αλλά σε ένα πιο σύνθετο κίνημα, στο οποίο ο πόλεμος λειτουργεί ως μηχανισμός συγχρονισμού20 διαφόρων στοιχείων. Αυτό το κίνημα περιλαμβάνει, φυσικά, την οικονομία των όπλων και τις ορέξεις μεμονωμένων φορέων, αλλά περιλαμβάνει επίσης την επιτόπια έρευνα για νέες τεχνολογικές λύσεις διπλής χρήσης, την επιβολή φιλελεύθερων διαταγμάτων και μεταρρυθμίσεων που καταργούν τα βασικά μέτρα προστασίας για την εργασία, την αναγκαστική προφυλάκιση ανδρών σε ηλικία στράτευσης, την προσέλκυση επενδύσεων και τον σχεδιασμό μιας «ανάκαμψης»21 που περιλαμβάνει την κινητοποίηση τόσο του ιδιωτικού κεφαλαίου όσο και της ζωντανής εργασίας στο όνομα της ανάπτυξης του «ανθρώπινου κεφαλαίου».
Αυτή η τελευταία πτυχή, που συχνά παραβλέπεται, έχει κομβική σημασία για την κατανόηση των διακυβευμάτων του πολέμου. Η «ευεργετική κινητικότητα» που χορηγήθηκε στους Ουκρανούς22 σε αυτό το πλαίσιο είναι, στην πραγματικότητα, εποπτευόμενη κινητικότητα,έτοιμη να τεθεί στην υπηρεσία της ανάπτυξης ενός διεθνικού ανθρώπινου κεφαλαίου που μπορεί να προσφέρει το εργατικό δυναμικό και τη δημιουργική του δύναμη στην «ανθεκτικότητα» της Ουκρανίας. Αν και ανάμεσα σε αυτά τα σχέδια και τη δυνατότητα εφαρμογής τους παρεμβάλλονται ο πόλεμος και ο ρωσικός στρατός, είναι ενδεικτικά του τρόπου που η αναζήτηση νέων μορφών αξιοποίησης βρίσκεται συνεχώς σε λειτουργία εν καιρώ πολέμου.
Οποιαδήποτε επιθυμητή εκεχειρία, στη Γάζα, όπως και στην Ουκρανία, θα πρέπει να λάβει υπόψιν αυτές τις διαδικασίες, όπως ακριβώς είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να βασιστούμε στην υποστήριξη από θεσμούς και ρυθμιστικά συστήματα, των οποίων ο επαναπροσδιορισμός είναι ένα από τα διακυβεύματα του πολέμου. Δεν υπονοούμε εδώ ότι αυτό που βιώνουμε είναι απλώς μια επανάληψη της αιώνιας καταδίκης του καπιταλισμού και των αδικιών του. Η υπενθύμιση του ρόλου της βίας στην ιστορία της ανάπτυξης της παγκόσμιας αγοράς και της παραγωγής της εργατικής δύναμης ως εμπορεύματος χρησιμεύει, αντίθετα, στην ανάκτηση της ικανότητας να αντικρίζουμε τι συμβαίνει στο παρόν, τοποθετώντας το σε ένα πλαίσιο όπου οι μαζικές δολοφονίες, οι καταστροφές και οι εκτοπίσεις δεν αποτελούν εξαιρετικά γεγονότα.
Δεν είναι απαραίτητο να θυμηθούμε τη σύγκρουση στο Σουδάν ή τον πόλεμο στο Κονγκό, που με τη σειρά τους συνδέονται στενά με παγκόσμια συμφέροντα, όπως η κούρσα για πρώτες ύλες χρήσιμες για την τεχνολογική ανάπτυξη, για να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται. Χωρίς φόβο περί ηθικής καταδίκης από τις μορφές που έχει λάβει σήμερα η συζήτηση γύρω από τις σφαγές που μας περιβάλλουν, αντικρίζοντας την Παλαιστίνη σήμερα, καθώς και την Ουκρανία και άλλα μέρη όπου ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος εξαπολύεται με μεγαλύτερη καταστροφική βία, θα πρέπει να συλλογιστούμε το πώς η παιδαγωγική του πολέμου είναι σήμερα όχι μόνο η πιο έντονη μορφή της οικονομικής δύναμης της βίας, αλλά και ένας τρόπος για να κατακερματιστούν και να αποδομηθούν οι δυνατότητες εξέγερσης ενός νέου, υπερεθνικού [transnational] προλεταριάτου υπό συγκρότηση.
Είναι επομένως δυνατό να κατανοήσουμε τη στενή σύνδεση μεταξύ της γενοκτονίας στη Γάζα, της αδυναμίας που την περιβάλλει και του νήματος που συνδέει την Παλαιστίνη με την Ουκρανία ή με τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο. Το σχέδιο της Ριβιέρας της Γάζας, όπως η γενοκτονική οικονομία και τα σχέδια «ανάκαμψης» για την Ουκρανία, σηματοδοτούν ότι αυτό που διακυβεύεται σήμερα δεν είναι η ελευθερία των λαών, αλλά οι δυνατότητες της ζωντανής εργασίας απέναντι στην απόλυτη αυθαιρεσία του κεφαλαίου.
Μια πολιτική εντός του κόσµου
Χωρίς να αποσπούμε το βλέμμα μας από τη Γάζα, ας αναρωτηθούμε πώς να βάλουμε τέλος στη σύγχρονη κατάσταση απαλλαγμένες από την ψευδαίσθηση ότι η αγανάκτηση μπορεί να καθοδηγήσει την αντίδρασή μας. Δεν πρέπει να υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε αντιμέτωπες και αντιμέτωποι με μια εξαιρετικότητα που εμποδίζει τη δημιουργία ευρέων κοινωνικών κινημάτων, ενώ επιτρέπει μόνο να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας απ’ έξω και από μακριά. Αν όσα μόλις ειπώθηκαν πλησιάζουν στο να αποτυπώσουν ορισμένες από τις τάσεις
των κινήσεων του κεφαλαίου σήμερα, δεν θα σταματήσουμε τον πόλεμο και τη γενοκτονία κοιτάζοντας απομονωμένα μια μικρή «γωνιά του κόσμου», ενώ είναι μέρος μιας παγκόσμιας αγοράς σε αναβρασμό, βουτηγμένης στην καθημερινή βία εναντίον εργαζομένων και μεταναστριών. Εδώ έγκειται η επείγουσα ανάγκη να συζητήσουμε τις μορφές μιας υπερεθνικής-διεθνικής πολιτικής.
Αν και τα γεγονότα σήμερα φαίνεται να βρίσκονται στο έλεος ακραίων δυνάμεων, το αποτέλεσμα των διαδικασιών που συζητήσαμε δεν είναι σε καμία περίπτωση προδιαγεγραμμένο. Αντίθετα, θα εξαρτηθεί από την ικανότητα αντίστασης αλλά και οργάνωσης με σκοπό την αντιστροφή της θανατηφόρας κληρονομιάς τους. Αυτό, ωστόσο, υπό την προϋπόθεση ότι κοιτάμε προς τη σωστή κατεύθυνση: Καθεμία από τις διαδικασίες που αναφέρονται σε αυτό το κείμενο – συμπεριλαμβανομένων και των πιο σκοτεινών σεναρίων που αντιμετωπίζουν τον κόσμο και τους κατοίκους του ως πλήρως διαθέσιμους στα σχέδια αξιοποίησης του κεφαλαίου και στις προβολές ισχύος των κρατών– γεννά συμπεριφορές, μορφές σύγκρουσης και απειθαρχίας που τα κινήματα θα πρέπει να κατανοούν και να προσεγγίζουν κάθε φορά.
Πρέπει να εναντιωθούμε στις φαντασιακές κοινότητες εθνών, λαών και παραδοσιακών ταυτοτήτων, που σήμερα επανενεργοποιούνται στο πλαίσιο της διεθνικής αναδιοργάνωσης του κεφαλαίου και των καπιταλιστικών οάσεών του. Ταυτόχρονα, πρέπει να κατασκευάσουμε μια κοινότητα που θα είναι κάθε άλλο παρά φαντασιακή. Μια κοινότητα που θα βασίζεται στην επικοινωνία και την οργάνωση όσων παντού αντιστέκονται ή αρνούνται να υποταχθούν στους νόμους της ένοπλης εκμετάλλευσης. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να φανταστούμε σήμερα μια ουτοπική οργάνωση όλων των καταπιεσμένων, σημαίνει να αγωνιζόμαστε σε κάθε τόπο και έδαφος καθοδηγούμενοι και καθοδηγούμενες από αυτή την προοπτική.
1. Financial Times, «Tony Blair’s staff took part in ‘Gaza Riviera’ project with BCG», 6 Ιουλίου 2025, https://www.ft.com/content/0b1bc761-c572-4b61-882a-fb4467259dcd
2. BBC, «Creator of viral AI Trump Gaza video warns of possible dangers», 7 Μαρτίου 2025, https://www.bbc.com/news/videos/cdrxkm6r856o
3. The Architect’s Newspaper, «Gaza 2035: Israel Prime Minister Benjamin Netanyahu unveils regional plan to build a “massive free trade zone” with rail service to NEOM», 21 Μαΐου 2024, https://www.archpaper.com/2024/05/benjamin-netanyahu-unveils-regional-plan-free-trade-zone-rail-service-neom/
4. Boston Consulting Group (BCG), Correcting the record on BCG teams’ involvement in work in Gaza, 6 Ιουλίου 2025, https://www.bcg.com/news/6july2025-clarifying-bcg-involvement-with-aid-in-gaza
5. Connessioni Precarie, La politica della logistica(Η πολιτική των logistics), 30 Αυγούστου 2016, https://www.connessioniprecarie.org/2016/08/30/la-politica-della-logistica
6. Ινστιτούτο Σπουδών Διεθνούς Πολιτικής ISPI, Imec: tra opportunità strategiche e complessità geopolitiche (Imec: Μεταξύ Στρατηγικών Ευκαιριών και Γεωπολιτικών Πολυπλοκοτήτων), 15 Ιανουαρίου 2024, https://www.ispionline.it/it/pubblicazione/imec-tra-opportunita-strategiche-e-complessita-geopolitiche-163513
7. CNN, Battered but not beaten, Hamas embraces guerilla tactics with deadly force, 12 Ιουλίου 2025, https://edition.cnn.com/2025/07/12/middleeast/hamas-guerilla-tactics-gaza-attack-intl
8. Connessioni Precarie, Oltre il 7 ottobre, fuori dal vicolo cieco (Πέρα από την 7η Οκτώβρη, υπερβαίνοντας το αδιέξοδο), 25 Σεπτέμβρη 2024, https://www.connessioniprecarie.org/2024/09/25/oltre-il-7-ottobre-fuori-dal-vicolo-cieco/
9. exceptionalism, να εκλαμβάνεται κάποια κατάσταση ή οντότητα ως εξαίρεση.
10. Ινστιτούτο Σπουδών [ισραηλινής] Εθνικής Ασφάλειας INSS: The IMEC Initiative: Economic Potential Contingent on Political Considerations, https://www.inss.org.il/publication/imec/
11. The Economic Tιmes, «Why Adani’s $1.2 billion stake in Haifa Port is more than just business», 17 Ιουνίου 2025, https://economictimes.indiatimes.com/industry/transportation/shipping-/-transport/iran-israel-conflict-adani-haifa-port-missile-strike-stake-importance/articleshow/121900351.cms?from=mdr
12. Rai, «Infrastrutture, Porto di Trieste strategico per la rete Imec» (Υποδομές: Το λιμάνι της Τεργέστης αποτελεί στρατηγικό κόμβος για το δίκτυο IMEC), 17 Ιουνίου 2025, https://www.rainews.it/tgr/fvg/articoli/2025/06/infrastrutture-porto-di-trieste-strategico-per-rete-imec-0b63c635-645f-4ec2-9a59-627be2a9a9cf.html
13. Francesca Albanese (ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ), From Economy of Occupation to Economy of Genocide (Από την οικονομία της κατοχής στην οικονομία της γενοκτονίας), 3 Ιουλίου 2025, https://www.un.org/unispal/document/a-hrc-59-23-from-economy-of-occupation-to-economy-of-genocide-report-special-rapporteur-francesca-albanese-palestine-2025
14. The Breakthrough Technology That Blocked Iran’s Assault on Israel, https://www.youtube.com/watch?v=556UbLBjbPw
15. Connessioni Precarie, Nella Terza guerra mondiale. Un lessico politico per le lotte del presente (Στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο: Ένα πολιτικό λεξικό για τους αγώνες του παρόντος), 16 Μαΐου 2025, https://www.connessioniprecarie.org/2025/05/16/nella-terza-guerra-mondiale-intro
16. Πρακτορείο ANSA, «Merz, Israele fa il lavoro sporco per tutti noi in Iran» https://www.ansa.it/sito/notizie/mondo/mediooriente/2025/06/17/merz-israele-fa-il-lavoro-sporco-per-tutti-noi-in-iran_ee26e2d4-e563-421e-b112-ba36f0db6bb3.html
17. «Exclusive: Proposal outlines large-scale ‘Humanitarian Transit Areas’ for Palestinians in Gaza», Reuters, 11 Ιουλίου 2025, https://www.reuters.com/world/middle-east/us-backed-aid-group-proposed-human-transit-areas-palestinians-gaza-2025-07-07
18. «A New Palestinian Offer for Peace With Israel. Hebron’s sheikhs propose to leave the Palestinian Authority and join the Abraham Accords», Wall Street Journal, 5 Ιουλίου 2025, https://www.wsj.com/opinion/new-palestinian-offer-peace-israel-hebron-sheikh-emirate-36dd39c3
19. Ομιλία του Τραμπ στο Ριάντ (Μάιος 2025), το πλήρες κείμενο εδώ: «Η αυγή μιας νέας λαμπρής ημέρας για τους σπουδαίους λαούς της Μέσης Ανατολής», https://www.timesofisrael.com/full-text-of-trumps-speech-in-riyadh-dawn-of-the-bright-new-day-for-the-great-people-of-the-middle-east
20. «Il neoliberismo di guerra non funziona. Siamo in vendita» (Ο πολεμικός νεοφιλελευθερισμός δεν λειτουργεί. Είμαστε προς πώληση), συνέντευξη του ουκρανού οικονομολόγου Ολίξαγιε Κους, Il manifesto, 10 Ιουλίου 2025, https://ilmanifesto.it/il-neoliberismo-di-guerra-non-funziona-siamo-in-vendita?t=0haEdQx4xSrpt8QV2BRNy
21. Ukraine Recovery Conference (URC), Ρώμη, 10-11 Ιουλίου 2025, https://www.urc-international.com
22. [ΣτΜ] Στις 4 Μαρτίου 2022 η ΕΕ ενεργοποίησε την Ντιρεκτίβα Προσωρινής Προστασίας πολιτών που είχαν το δικαίωμα να αποχωρήσουν από την Ουκρανία (όχι στρατεύσιμων).
